Een meisje van 13 zegt dat ze er helemaal gek van wordt dat ze overal wordt gevolgd door haar moeder. Hoe gaan we als professionals om met de erkenning van de autonomie van het kind? En met de zorgen van de moeder? Juist in de levensfase waarin jongeren moeten loskomen van hun ouders, hebben ze vaak last van mentale problemen zoals angst of depressie. Ouders zitten dan soms in de spagaat tussen het kind loslaten of beschermen. Centraal in mijn bijdrage staat de vraag hoe je je kind ondersteunt zonder een helikopter ouder te worden en de behoefte aan autonomie van het kind te frustreren.  

Een kind wordt thuis mishandeld, maar wil niet weg bij zijn ouders. Een doodziek kind wil niet verder behandeld maar naar huis. Soms worden professionals geconfronteerd met een situatie waarin ze vanuit hun focus op bescherming moeite hebben met de wensen van het kind. Uiteraard moet altijd allereerst goed naar het kind worden geluisterd en dient serieus op zijn wensen te worden ingegaan. Ik geef voorbeelden van beslissingen van professionals die heel zorgvuldig en goed onderbouwd toch ingaan tegen de wensen van het kind. Maar ik laat ook zien dat de wens van het doodzieke kind in de palliatieve zorg inmiddels zonder meer de doorslag geeft.  

Een kind is uithuisgeplaatst, maar is het ook zorgvuldig gehoord? Onder invloed van het IVRK is er in de kinderbescherming steeds meer erkenning gekomen voor het idee dat de mening van ieder kind serieus moet worden genomen. Maar hoe een goede balans te vinden ussen het belang van participatie en de bescherming van het kind? Wat hebben we nodig om de stem van kinderen (en ouders) echt te horen en op waarde te schatten, zonder dat we blind zijn voor de risico’s die zich bij uitstek in de context van de kinderbescherming kunnen voordoen?  

Kinderen bouwen soms al vroeg een online carrière op via platforms als Instagram, YouTube en TikTok. Maar hoe vrij zijn zij écht in deze keuzes? Soms opereren ze zelfstandig als kidfluencer, soms als onderdeel van een gezin (gezinsvloggers, dad- of momfluencers). Maar in alle gevallen opereren ze in een vacuum als het gaat om regelgeving en dat maakt ze kwetsbaar voor uitbuiting. Is dit niet een nieuwe vorm van kinderarbeid? Maar ontneemt een verbod op dergelijke activiteiten kinderen weer niet het plezier dat ze hieruit kunnen halen? Hoe zorgen we ervoor dat hun rechten worden gewaarborgd zonder dat bescherming betutteling wordt?

 

Soms zijn er signalen dat een kind niet veilig is bij de ex waar het op grond van het ouderschapsplan ieder weekend verblijft, maar gebeurt er niks. Een recent rapport van de RSJ laat zien dat er in zo’n situatie vaak een gebrek is aan regie en aan kennis van de meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling. Daar komt bij dat zo’n onveilige situatie door de wachtlijsten soms onnodig lang blijft bestaan. Hoe kan de participatie van het kind in gesprekken bij de rechter, in mediation en in de gezinscontext worden verbeterd? In mijn bijdrage geef ik een aantal handvatten voor professionals.  

Hoe gaan we om met de doodswens van een jongere, die al jaren gebukt gaat onder ondragelijk en uitzichtloos psychisch lijden? Vorig jaar ontstond hierover een heftige discussie onder psychiaters naar aanleiding van de euthanasie bij de 17-jarige Milou. Dit vraagstuk roept veel vragen en begrijpelijke emoties op. Jongeren die lijden aan een dergelijk ernstig en onoplosbaar probleem kunnen in Nederland vanaf 12 jaar met toestemming van hun ouders en vanaf 16 met kennisgeving aan hun ouders verzoeken om hulp bij euthanasie. Ik ga in op het dramatische dilemma om in zo’n geval op acceptabele wijze recht te doen aan de autonomie van de jongere.  

Mag een jongere zelf bepalen wanneer en met wie zij seks heeft? Een meisje van 14 heeft een relatie en gaat af en toe naar bed met een veel oudere jongeman. Als haar ouders daarachter komen, stappen zij naar de politie. Wanneer deze zaak jaren later alsnog voor de rechter komt, is het stel verloofd en wonen ze samen. In eerste instantie zijn de zorgen van de ouders alleszins begrijpelijk. Ik wijs echter op het grote risico van strafrechtelijke vervolging en de ernstige gevolgen daarvan. Bovendien betoog ik dat aangifte doen tegen de partner van de dochter volledig voorbijgaat haar zelfbeschikking.

 

Internationale kinderrechten zijn onder meer gebaseerd op het gegeven dat kinderen in een relatief korte tijd tal van ontwikkelingsstadia doormaken. Dit heeft implicaties voor de mate waarin kinderrechten vooral bescherming moeten bieden dan wel meer ruimte moeten geven aan kinderen om autonome keuzes te maken. De uitoefening van het recht op participatie van kinderen moet dan ook worden gezien vanuit hun ontwikkeling. Vanuit dit kader zal ik reflecteren op de spanning die zich kan voordoen tussen de bescherming en de autonomie van het kind.